Bitcoin, merkezi olmayan (dağıtık) uçtan uca ağ bağlantısını kullanan Kripto para birimleri dalgasını başlatmasıyla akım belirleyici olmakla kalmayıp, sürekli büyüyen bir takipçi kitlesi ve çok sayıda yan ürünüyle, kripto para birimleri için de facto bir standart haline gelmiştir.
Temel Bilgiler
- Kripto para birimi, en genel tanımıyla, token veya “coin” şeklinde karşımıza çıkan ve merkezi olmayan bir kayıt sistemine dayanan para birimidir.
- Kripto para birimleri, Bitcoin’in on yıldan fazla zaman önce piyasaya sürülmesinden bu yana epeyce gelişmiştir. Öyle ki, bir sonraki büyük dijital para hemen yarın bile piyasaya sürülebilir.
- Bitcoin, piyasa değeri, kullanıcı ve popülerlik açısından çok sayıda kripto para biriminin en önde geleni olmayı sürdürmektedir.
- Geleneksel finansal ürünlere erişimi olmayan kişiler için merkezi olmayan finansal sistemler yaratmak amacıyla, Ethereum gibi diğer sanal para birimleri kullanılmaktadır.
- Bitcoin’den daha yeni özellikleri olan bazı altcoinler de piyasaya sunulmaktadır. Bu yeni özellikler arasında, saniyede daha fazla işlem yapabilme özelliği veya hisse kanıtı gibi farklı konsensüs algoritmalarının kullanılması yer almaktadır.
Kripto Para Birimi Nedir?
Bitcoin’e alternatif olan kripto para birimlerinden bazılarını yakından incelemeden önce, gelin bir adım geriye çekilip kripto para birimi ve altcoin gibi terimlerle ne kast ettiğimizi kısaca gözden geçirelim. Kripto para birimi, en genel tanımıyla, token veya “coin” şeklinde karşımıza çıkan sanal veya dijital paradır. Bazı kripto para birimleri kredi kartları veya başka projelerle fiziksel dünyaya girme cesaretini gösterse de, büyük çoğunluğu tamamen elle tutulamazdır.
Kripto para birimleri derken kullanılan “kripto” terimi, dijital para birimlerinin yaratılması ve işlemlenmesi ile bunların merkezi olmayan sistemlerdeki işlemlerini sağlayan karmaşık bir kriptografiye işaret etmektedir. Bu para birimlerinin söz konusu önemli “kripto” özelliği, merkeziyetsizliğe karşı yaygın bir güvencedir; bunun yanı sıra, kripto para birimleri tipik olarak, madencilik (her zaman olmasa da sıklıkla “kazma” olarak adlandırılan bir süreç ile) ve başka kontroller için mekanizmalar inşa eden takımlar tarafından kod şeklinde geliştirilmiştir.
Kripto para birimleri neredeyse her zaman hükümet manipülasyonu ve kontrolünden uzak olmak üzere tasarlansa da, popülerleştikçe, endüstrinin bu temel yönü eleştirilerin hedefi haline gelmiştir. Bitcoin’den sonra modellenen para birimleri topluca altcoin, bazı durumlarda da “shitcoin” olarak adlandırılmakta ve sıklıkla Bitcoin’in modifiye ve gelişmiş versiyonları olarak pazarlanmaktadır. Bu para birimlerinden bazılarının Bitcoin’de olmayan etkileyici özellikleri olsa da, Bitcoin ağlarının büyük oranda eriştiği güvenlik seviyesine erişmek, bir altcoin için henüz mümkün olamamıştır.
Aşağıda, Bitcoin dışındaki en önemli dijital para birimlerinden bazılarını inceleyeceğiz. İlk olarak bir uyarıyla başlamak istiyoruz: Böylesi bir listenin tamamen kapsayıcı olması imkansızdır. Bunun nedenlerinden biri, Ocak 2021 itibariyle 4.000’den fazla kripto para biriminin olmasıdır. Bu kriptoların çoğunluğunun neredeyse hiç takipçi veya ticaret hacmi yokken, bazıları, bu dünyaya kendini adamış destekçi ve yatırımcı topluluklarında son derece popülerdir.
Bunların yanı sıra, kripto para birimleri alanı daima genişlemektedir ve bir sonraki büyük dijital para hemen yarın bile piyasaya sürülebilir. Yaygın görüşe göre Bitcoin kripto para birimleri dünyasında öncü olsa da, analistler, BTC dışındaki dijital paraların değerlendirilmesinde pek çok farklı yaklaşımı benimsemektedir. Örneğin, analistler yaygın olarak, piyasa değeri açısından birbirine benzer coinleri sıralamaya çok büyük önem vermektedir. Biz de bunu dikkate almış olsak da, bir dijital paranın başka nedenlerle de bu listeye dahil edilebileceğini hatırlatmak isteriz.
1. Ethereum (ETH)
Listemizde Bitcoin’e alternatif olan ilk kripto para olan Ethereum, üçüncü bir taraf kaynaklı herhangi bir çalışmama süresi, sahtekarlık, kontrol veya müdahale olmaksızın çalışması amacıyla inşa edilen ve akıllı sözleşmeler ile dağıtık uygulamalara (dapps) dayanan, merkezi olmayan bir yazılım platformudur. Ethereum’un yaratılmasının ardında yatan motivasyon, dünya üzerindeki herkesin, ulus, etnisite veya dini inancı fark etmeksizin özgürce erişebileceği merkezi olmayan bir finansal ürün ağı yaratmaktır. Bu yönüyle de, bazı ülkelerdeki kişiler için daha ilgi çekici olmaktadır; çünkü devletin altyapısı ve hüviyeti olmadan banka hesaplarına, kredilere, sigorta kayıtlarına veya diğer pek çok finansal ürüne erişilebilmektedir.
Bitcoin’e alternatif olan ilk kriptopara olan Ethereum, üçüncü bir taraf kaynaklı herhangi bir çalışmama süresi, sahtekarlık, kontrol veya müdahale olmaksızın çalışması amacıyla inşa edilen ve akıllı sözleşmeler ile dağıtık uygulamalara...
Ethereum uygulamaları, platforma özgü bir kriptografik token olan Ether üzerinden çalışmaktadır. Ether, Ethereum platformu üzerinde oradan oraya giden bir taşıt gibidir ve çoğunlukla, Ethereum içinde uygulamalar geliştirmek veya çalıştırmak isteyen geliştiricilerin veya şimdilerde, Ether kullanarak başka dijital para birimleri satın almak isteyen yatırımcıların ilgisini çekmektedir. 2015 yılında piyasaya sürülen Ether, Bitcoin’den sonra piyasa değeri açısından ikinci en büyük dijital para birimidir; yine de, anlamlı bir farkla hakim kripto para biriminin gerisindedir. Ocak 2021 itibariyle, Ether’in piyasa değeri, Bitcoin’in hacminin %19’u kadardır.
2014 yılında Ethereum, etheri ön satışa sunmuş ve bu ön satış çok yoğun bir talep görmüştür. Bu durum, ilk para (coin) teklifi (ICO) çağının başlamasını tetiklemiştir. Ethereum’a göre ICO, “hemen hemen her şeyi kodlamak, dağıtık merkeze almak, güvence altına almak ve ticaretini yapmak” için kullanılabilmektedir. 2016’da merkezi olmayan özerk organizasyona (DAO) yapılan saldırının ardından Ethereum, Ethereum (ETH) ve Ethereum Klasik (ETC) olarak ikiye bölünmüştür.
Ethereum, 2021 yılında konsensüs algoritmasını iş kanıtından hisse kanıtına geçirmeyi planlamaktadır. Bu değişiklik, Ethereum’un ağının çok daha az enerjiyle çalışmasını ve işlem hızının artmasını sağlayacaktır. Hisse kanıtı, ağ katılımcılarının etherlerini ağa “yatırıp gelirden pay almalarını” sağlamaktadır. Bu süreç, işlemin gerçekleştiği ağın ve sürecin güven altına alınmasına yardımcı olmaktadır. Bu sistem, Bitcoin’in, işlemci gücünü elinde tutan madencilerin daha fazla Bitcoin ile ödüllendirildiği iş kantı mekanizmasına bir alternatif sunmaktadır.
2. Litecoin (LTC)
2011 yılında piyasaya sürülen Litecoin, Bitcoin’in izinden giden ilk kripto para birimleri arasında yer almakta ve sıklıkla “Gümüş Bitcoin” olarak adlandırılmaktadır. MIT mezunu ve Google’ın eski bir çalışanı olan Charlie Lee tarafından yaratılmıştır.
2011 yılında piyasaya sürülen Litecoin, Bitcoin’in izinden giden ilk kriptopara birimleri arasında yer almakta ve sıklıkla “Gümüş Bitcoin” olarak adlandırılmaktadır. MIT mezunu ve Google’ın eski bir çalışanı olan Charlie Lee...
Litecoin, herhangi bir merkezi otorite tarafından kontrol edilmeyen ve iş kanıtı olarak, kullanıcıların CPU (merkezi işlem birimi) değeri yardımıyla deşifre edilebilen “scrypt algoritmasını” kullanan açık kaynaklı küresel bir ödeme ağına dayanmaktadır. Litecoin pek çok açıdan Bitcoin ile benzerlik gösterse de, Litecoin’in daha hızlı bir blok üretim hızı vardır ve bu nedenle de işlemlerin daha hızlı onaylanmasını sağlamaktadır. Geliştiriciler dışında, Litecoin’i kabul eden trader sayısı da giderek artmaktadır.
3. Cardano (ADA)
Cardano, mühendisler, matematikçiler ve kriptografi uzmanları tarafından araştırma temelli bir yaklaşımla yaratılan ve “Ouroboros hisse kanıtı” mekanizmasını kullanan bir kripto para birimidir. Proje, Ethereum’un beş kurucu üyesinden biri olan Charles Hoskinson ortaklığında kurulmuştur. Hoskinson, Ethereum’un izlediği yola dair yaşadığı anlaşmazlıklardan sonra Ethereum’dan ayrılmış ve Cardano’nun yaratılmasına yardımcı olmuştur.
Cardano, mühendisler, matematikçiler ve kriptografi uzmanları tarafından araştırma temelli bir yaklaşımla yaratılan ve “Ouroboros hisse kanıtı” mekanizmasını kullanan bir kriptopara birimidir. Proje, Ethereum’un beş kurucu üyesinden biri olan Charles Hoskinson...
Cardano ekibi, kapsamlı deneyler ve meslektaş denetimli araştırmalarla blokzincirini yaratmıştır. Projenin arkasındaki araştırmacılar, pek çok farklı konuda blokzinciri teknolojisi üzerine 90’dan fazla makale yazmıştır. Söz konusu araştırma, Cardano’nun bel kemiğini oluşturmuştur.
Bu titiz ve kapsamlı süreç sayesinde Cardano, hisse kanıtını kullananan diğer büyük kripto para birimleri arasında öne çıkmaktadır. Cardano’nun blokzincirinin çok daha fazlasını yapabilme kapasitesine sahip olduğu söylenmektedir; bu nedenle Cardano, “Ethereum'un katili” olarak da adlandırılmaktadır. Bununla birlikte, Cardano henüz başlangıç aşamasındadır. Hisse kanıtı mutabakat modelinde Ethereum’u alt etse de, merkezi olmayan finansal uygulamalar açısından önünde henüz uzun bir yol vardır.
Cardano, tıpkı Ethereum gibi, merkezi olmayan finansal ürünler kurarak dünyanın finansal işlem sistemi olmayı amaçlamakta; ayrıca, zincirlerin birlikte işlenebilirliği, seçen kişilerin sahtekarlığı, yasal sözleşme takibi ve daha pek çok konuda çözümler sunmaktadır.
4. Polkadot (DOT)
Polkadot, diğer blokzincirleri ile birlikte işlem yapabilmesi hedeflenen ve hisse kanıtını kullanan eşsiz bir kripto para birimidir. Protokolü, sistemlerin tek bir çatı altında çalışabilmesini sağlamak amacıyla, izinli ve izinsiz blokzincirler ile uzmanları birbirine bağlamak üzere tasarlanmıştır.
Polkadot, diğer blokzincirleri ile birlikte işlem yapabilmesi hedeflenen ve hisse kanıtını kullanan eşsiz bir kriptopara birimidir. Protokolü, sistemlerin tek bir çatı altında çalışabilmesini sağlamak amacıyla, izinli ve izinsiz blokzincirler ile...
Polkadot’un genel bileşeni, çeşitli ağların birlikte işlem yapabilmesini sağlayan düzenleyici zinciridir. Ayrıca, özel kullanım durumları için kendi yerli tokenlarıyla birlikte “parazincir” (parachain) veya paralel blokzincirlerini de kullanmaktadır.
Polkadot’un Ethereum’dan ayrıldığı nokta, Polkadot üzerinde yalnızca merkezi olmayan uygulamalar yaratmaktansa, geliştiricilerin Polkadot zincirinin halihazırda sunduğu güvenliği de ayrıca kullanırken kendi blokzincirlerini yaratabilmesidir. Ethereum’da geliştiriciler yeni blokzincirleri yaratabilse de, kendi güvenlik ölçümlerini de yaratmak zorundadırlar; bu da, bir zincir ne kadar büyükse o kadar güvenliği olacağından, yeni ve daha küçük projelerin saldırıya açık hale gelmesine neden olabilmektedir. Polkadot’taki bu konsept, paylaşımlı güvenlik olarak bilinmektedir.
Polkadot, yine Ethereum projesinin geleceği konusunda fikir ayrılığı yaşayan kurucu kadrodan biri olan Gavin Wood tarafından yaratılmıştır.
5. Bitcoin Cash (BCH)
Bitcoin Cash (BCH), altcoin tarihinde önemli bir yer tutmaktadır; çünkü orijinal Bitcoin’in en eski ve en başarılı çatallanmalarından biridir. Kripto para birimi dünyasında, geliştiriciler ve madenciler arasındaki tartışma ve münazaralar sonucunda çatallanmalar oluşmaktadır. Dijital para birimlerinin merkezi olmayan doğası gereği, söz konusu token veya coinin kodundaki toptan değişiklikler genel mutabakat ile yapılmak zorundadır; bu sürecin mekanizması da kripto para birimine özel olarak değişmektedir.
Bitcoin Cash (BCH), altcoin tarihinde önemli bir yer tutmaktadır; çünkü orijinal Bitcoin’in en eski ve en başarılı çatallanmalarından biridir. Kriptopara birimi dünyasında, geliştiriciler ve madenciler arasındaki tartışma ve münazaralar sonucunda...
Farklı fraksiyonlar fikir ayrılığı yaşadığında, dijital para birimi bazen bölünebilir; bu durumda orijinal zincir orijinal koduna bağlı kalmakta ve bir önceki coinin yeni bir versiyonu olarak hayata geçen yeni zincir, kodunda değişiklik olmasıyla tamamlanmaktadır.
BCH, bunun gibi bölünmelerden birinin sonucunda, Ağustos 2017’de hayata geçmiştir. BCH’nin yaratılmasıyla sonuçlanan tartışma, ölçeklenebilirlik meselesi ile ilgilidir. Bitcoin ağının blok boyutu açısından bir megabitlik (MB) bir sınırı vardır. BCH, daha büyük blokların daha fazla işlem hacmine sahip olabileceği ve böylelikle işlem hızının da artabileceği fikriyle, blok boyutunu 1 MB’ten 8 MB’e yükseltmiştir. BCH’de, blok alanını etkileyen Ayrılmış Tanık protokolünün kaldırılması gibi başka değişiklikler de vardır.
6. Stellar (XLM)
Stellar, büyük işlemleri yapabilmek amacıyla finansal kuruluşları birbirine bağlayarak girişimci çözümler sunmak amacıyla tasarlanan açık bir blokzinciri ağıdır. Bankalar ve yatırım firmaları arasında genel olarak birkaç gün süren, çok sayıda aracının dahil olduğu ve büyük miktarda paraya mal olan büyük işlemler, bu sayede hiçbir aracı olmaksızın ve işlemi gerçekleştirenler için adeta hiçbir maliyeti olmadan, neredeyse anında gerçekleştirilebilmektedir.
Stellar, büyük işlemleri yapabilmek amacıyla finansal kuruluşları birbirine bağlayarak girişimci çözümler sunmak amacıyla tasarlanan açık bir blokzinciri ağıdır. Bankalar ve yatırım firmaları arasında genel olarak birkaç gün süren, çok sayıda...
Stellar, kurumsal işlemler için girişimci bir blokzinciri olarak konumlandırılmış olsa da, halen herhangi biri tarafından kullanılabilecek açık bir blokzinciridir. Sistem, tüm para birimleri arasında sınır ötesi işlemler yapılabilmesini sağlamaktadır. Stellar’ın yerel para birini Lumens’tir (XLM). Ağda işlem yapabilmek için de kullanıcıların Lumens’i olması gerekmektedir.
Stellar, Ripple Labs’in kurucu üyelerinden ve Ripple protokolünün geliştiricilerinden Jed McCaleb tarafından kurulmuştur. McCaleb, zaman içinde Ripple’daki görevini bırakmış ve Stellar Geliştirme Vakfı’nın kurucuları arasında yer almıştır.
7. Chainlink (LINK)
Chainlink, Ethereum’daki gibi akıllı kontratlar ile harici veriler arasında köprü kuran, merkezi olmayan bir uzman ağıdır. Blokzincirlerinin kendilerinin harici uygulamalara güvenli bir şekilde bağlanabilecek mekanizmaları yoktur. Chainlink’in merkezi olmayan uzman ağları, akıllı kontratların harici verilerle bağlanmasını sağlamaktadır; bu sayede, Ethereum’un kendi kendine bağlanamadığı veriler üzerinde kontratlar yapılabilmektedir.
Chainlink, Ethereum’daki gibi akıllı kontratlar ile harici veriler arasında köprü kuran, merkezi olmayan bir uzman ağıdır. Blokzincirlerinin kendilerinin harici uygulamalara güvenli bir şekilde bağlanabilecek mekanizmaları yoktur. Chainlink’in merkezi olmayan uzman...
Chainlink bloğunda, bu sistem için çok sayıda kullanım durumu detaylıca anlatılmaktadır. Söz konusu blogda açıklanan çok sayıda kullanım durumundan biri, belli şehirlerde yaşanan kirlilik veya yasa dışı sifonlama için su kaynaklarının izlenmesidir. Şirketlerin su tüketimi, yer altı su düzeyleri ve yerel su seviyelerini izlemek üzere sensörler kurulabilecektir. Bir Chainlink uzman ağı, bu veriyi izleyip doğrudan bir akıllı kontrata aktarabilir. Bu durumda, para cezaları uygulamak, şehirlere sel uyarılarında bulunmak veya şehir suyunu çok fazla kullananan şirketlere, uzman ağından gelen verilerle birlikte fatura kesmek için akıllı kontrat kurulabilir.
Chainlink, Steve Ellis ile birlikte Sergey Nazarov tarafından geliştirilmiştir.
8. Binance Coin (BNB)
Binance Coin, Binance Borsası’nda yapılan alış-satış ücretleri için bir ödeme yöntemi olarak kullanılan yararlı bir kripto para birimidir. Alım-satımda ödeme yöntemi olarak token kullanan kişiler, işlemlerini indirimli bir şekilde gerçekleştirebilmektedir. Binance Coin’in blokzinciri aynı zamanda, Binance’in merkezi olmayan borsa işlemlerinin yapıldığı bir platformdur. Binance borsası Changpeng Zhao tarafından kurulmuştur ve alış-satış hacmine bakıldığında, dünyanın en yaygın olarak kullanılan borsa platformlarından biridir.
Binance Coin, Binance Borsası’nda yapılan alış-satış ücretleri için bir ödeme yöntemi olarak kullanılan yararlı bir kriptopara birimidir. Alım-satımda ödeme yöntemi olarak token kullanan kişiler, işlemlerini indirimli bir şekilde gerçekleştirebilmektedir. Binance...
Binance Coin ilk olarak, Ethereum blok zinciri üzerinde işlem gören ERC-20 token tabanlı bir kripto para birimi iken, zaman içerisinde kendi ana ağını kurmuştur. Ağ, hisse kanıtı mutabakat modelini kullanmaktadır.
9. Tether (USDT)
Tether, değişkenliği (volatilite) azaltmak amacıyla piyasa değerlerini bir para birimine ve başka bir harici referans değerine sabitlemeyi amaçlayan kripto para birimleri olan ve stabil coinler olarak adlandırılan grubun ilk ve en popüler kripto para birimi olmuştur. Bu zamana kadar, Bitcoin gibi büyükler dahil çoğu dijital para birimi sık sık dramatik değişkenlik dönemleri yaşadıklarından, Tether ve diğer stabil coinler, fiyat dalgalanmaları nedeniyle temkinli olabilecek kullanıcıları cezbetmek için bunları gidermeyi amaçlamaktadır. Tether’ın fiyatı, doğrudan Amerikan dolarının fiyatına bağlıdır. Bu sistem, kullanıcıların başka kripto para birimlerinden Amerikan dolarına, normal bir para birimine dönüştürmekten daha uygun şekilde transferler yapmasını kolaylaştırmaktadır.
Tether, değişkenliği (volatilite) azaltmak amacıyla piyasa değerlerini bir para birimine ve başka bir harici referans değerine sabitlemeyi amaçlayan kriptopara birimleri olan ve stabil coinler olarak adlandırılan grubun ilk ve en...
2014’te piyasaya sürülen Tether kendisini, “itibari (fiat) para birimlerinin dijital bir şekilde kullanılmasını kolaylaştırmak amacıyla tasarlanan, blokzinciri tabanlı bir platform” olarak tanımlamaktadır. Bu kripto para birimi, kişilerin geleneksel para birimlerinde işlem yaparken, bir yandan da genellikle dijital para birimleriyle ilişkilendirilen değişkenlik ve karışıklığı en aza indirgeyen bir blokzinciri ağını ve onunla ilişkili teknolojileri etkin şekilde kullanmasını sağlamaktadır.
10. Monero (XMR)
Monero, güvenli, özel ve takip edilemeyen bir para birimidir. Bu açık-kaynaklı kripto para birimi, 2014 yılının Nisan ayında piyasaya sürülmüş ve kısa sürede kriptografi topluluğu ile kripto para dünyası tutkunlarında büyük ilgi uyandırmıştır. Bu kripto para biriminin gelişimi, tamamıyla bağış temellidir ve topluluk tarafından yürütülmektedir. Monero, merkeziyetsizlik ve ölçeklenebilirlik konularına güçlü bir şekilde vurgu yapılarak piyasaya sürülmüştür ve “halka imza” olarak adlandırılan özel bir teknik kullanarak tam bir gizlilik sağlamaktadır.
Monero, güvenli, özel ve takip edilemeyen bir para birimidir. Bu açık-kaynaklı kriptopara birimi, 2014 yılının Nisan ayında piyasaya sürülmüş ve kısa sürede kriptografi topluluğu ile kriptopara dünyası tutkunlarında büyük ilgi...
Bu teknik ile bir grup kriptografik imza ortaya çıkar. Bunların arasında en az bir gerçek katılımcı da bulunmaktadır; ancak tüm katılımcılar geçerli olarak göründüğünden, bu gerçek katılımcı izole edilememektedir. Bunun gibi sıra dışı güvenlik mekanizmaları, Monero’nun dünya genelinde kriminal işlerle ilişkilendirilmesine ve sonuç olarak kötü bir ün geliştirmesine neden olmuştur. Bu sistem, kriminal işlemlerin anonim olarak yapılabilmesi için bir temel sunsa da, Monero’nun sağladığı gizlilik, dünyadaki baskıcı rejimlere karşı muhalif olan kişiler için de faydalıdır.
| Sıra | İçerik | Kullanıcı Puanı |
|---|---|---|
| 1 | Ethereum (ETH) | - |
| 2 | Litecoin (LTC) | - |
| 3 | Cardano (ADA) | - |
| 4 | Polkadot (DOT) | - |
| 5 | Bitcoin Cash (BCH) | - |
| 6 | Stellar (XLM) | - |
| 7 | Chainlink (LINK) | - |
| 8 | Binance Coin (BNB) | - |
| 9 | Tether (USDT) | - |
| 10 | Monero (XMR) | - |
