Karikatür ve mizah dergilerinin tarihimizdeki yeri 1800’lü yılların ortalarına dayanıyor. İlk olarak Osmanlı Devleti zamanında ortaya çıkan mizah dergileri okuyucuların çok ilgisini çekmiş ve kısa süre içerisinde önemli bir kültüre dönüşmüştür. Sizin için derlediğimiz bu listede bulunan mizah dergilerine baktığınız zaman ülkemizin o dönemlerdeki vaziyetini de görebiliyorsunuz. Gelin kendi zamanını mükemmel bir şekilde yansıtan 14 mizah dergisini beraber inceleyelim.
1. Diyojen
25 Mayıs 1870 tarihinde ilk sayısını yayımlayan Diyojen, Osmanlı İmparatorluğu döneminde başlayan ve günümüze kadar gelen sürece bakıldığında tarihimizdeki ilk mizah dergisidir. Rum kökenli gazeteci ve yazar Teodor Kasap tarafından...
Bilinen ilk mizah dergilerinden bir tanesi olan Diyojen 1869 yılında yayınlanmaya başlamıştır. İlk olarak Fransızca yayınlanan dergi daha sonra dilini Osmanlıca’ya döndürmüştür. Dahası, taşıdığı siyasi özellikler sayesinde de oldukça cesur bir dergi olarak nitelendirilebilir. Teodor Kasap tarafından kurulmuş olan derginin sloganı ise Gölge etme başka ihsan istemem’dir. 1973 yılında politik nedenlerden kapatılana kadar ilk başta haftada bir sayı, daha sonra ise haftada üç sayı yayınlanmıştır. Diyojen politik mizahın topraklarımızdaki ilk örneklerinden bir tanesidir.
2. Kalem
Çağdaş Türk mizahının başlangıcında çok önemli bir yere sahip Kalem Dergisi, 3 Eylül 1908 tarihinde II. Meşrutiyetten sonra yayım hayatına başlamıştır. Derginin kurucusu ve yayıncısı olarak Salah Cimcoz ve Celal...
Türkçe olarak yayınlanan ilk haftalık mizah dergisi ise 1908 senesinde basımına başlanmış olan Kalem dergisidir. Fakat dergi yalnızca Türkçe değil, Türkçe ve Fransızca karışık bir şekilde yayınlanmıştır. Günümüzde çok sevilen modern Türk mizahının kurucusu olarak görülen Kalem, aynı zamanda karikatürün de ilk örneklerindendir. Derginin kurucuları Celal Esat Arseven ve Salah Cimcoz olarak bilinmektedir. Fakat doğası gereği II. Abdülhamid’i bolca eleştirmekten geri durmayan dergi, 29 Haziran 1911 yılında tamamen kapatılmıştır. Bu da Diyojen gibi politik mizahın coğrafyamızda hiçbir zaman özgürce yapılamadığının bir diğer kanıtıdır.
3. Akbaba
Türk mizah tarihinin en uzun yayınlanan dergilerinden biri olan Akbaba, 1922 yılında Yusuf Ziya Ortaç ve Orhan Seyfi Orhon tarafından kurulmuştur. Bu iki edebiyatçı Beş Hececiler adı ile ünlü edebiyat...
Türk edebiyatında en uzun süre boyunca yayınlanan haftalık dergi olan Akbaba, mizah ve karikatür kültürümüzün gelişmesinde oldukça önemli bir yere sahiptir. İlk olarak 1922 yılında yayınlanmaya başlayan Akbaba, iki bin sayı kadar basılmış ve 1977 yılında sona ermiştir. Akbaba’nın kurucuları Yusuf Ziya Ortaç ve Orhan Seyfi Orhon olarak bilinmektedir. Dergi yoksul kesime hitap eden bir mizaca sahiptir. Bundan dolayı da dönemin koşullarından dolayı oldukça büyük bir kesime hitap etmiştir. Fakat Demokrat Parti’nin resme girdiği dönemlerde siyasi tutumundan dolayı okuyucularını kaybetmiş ve yayın hayatına ara vermek zorunda kalmıştır. İlerleyen dönemlerde ise Akbaba dergisinin politik yanı geri planda kalmış ve daha çok bir mizah dergisi olarak yayınlanmıştır.
4. Gırgır
Türk mizah dergileri içinde efsane olmuş, hakkında araştırmalar, tezler ve kitaplar yazılmış kült bir dergi olan Gırgır, 1970 yılların başında Gün Gazetesi’nin iç sayfasında yayınlanan bir bölüm olarak tanınmaya başlamıştır....
İlk sayısısı 26 Ağustos 1972 yılında basılan Gırgır, muhtemelen bu listede bulunan en kült ve en çok okunmuş dergidir. Gırgır dergisinin temelleri, Oğuz Aral’ın yazdığı bir köşe ile atılmıştır. Bu köşe okuyuculardan büyük ilgi gördükten sonra ise öncelikle Gün dergisi tarafından bedava verilen bir mizah dergisi haline gelmiştir. 1973 yılında ise ücret karşılığında satılan bağımsız bir dergiye dönüşmüştür. Derginin editörü Oğuz Aral’dır. Gırgır’ın daha önceki dergilerden farkı, sulu mizah olarak tanınan türün ilk örneklerinden olmasıdır. Bu cesur tavrı sayesinde de kendisinden sonra yayınlanan pek çok dergi için bir ekole dönüşmüştür. Fakat diğer bütün mizah dergileri gibi, Gırgır da bir kesimi rahatsız etmiş ve 17 Şubat 2017 tarihinde kapatılmıştır.
5. Çarşaf
Gırgır dergisinin Türk mizahını altüst eden popülerliği medya sahibi ve yöneticilerinin dikkatini çekmiştir. 1970’li yılların daha özgürlükçü ortamında, karikatür ve mizah yazıları özellikle genç ve orta yaş grubu insanlarda inanılmaz...
Gırgır dergisinin gördüğü büyük ilgiden etkilenerek oluşturulan Çarşaf dergisi ilk sayısını 17 Aralık 1975 tarihinde çıkartmıştır. Hürriyet gazetesinin eski sahibi olan Erol Simavi’nin başlattığı derginin genel müdürü ise Çetin Emeç’tir. Çarşaf dergisinin farkı, karikatürlerin renklendirilmiş olarak okuyucuyla buluşturulmuş olmasıdır. İlk başlarda büyük bir başarı elde etmiş fakat ne yazık ki ömrü beklenildiği kadar uzun sürmemiştir. On yedi yıl sonra, 1992 senesinde Çarşaf dergisinin basımları durdurulmuştur.
6. Fırt
Gırgır kadar olmasa da bir döneme adını yazdırmayı başarmış bir popüler mizah dergisi olan Fırt, yakın tarihin en bilinen dergileri arasında yerini almıştır. Oğuz ve Tekin Aral kardeşlerin Türk mizahına...
1976 yılında çıkartılan Fırt dergisi, Gırgır dergisinin bir eklentisi olarak düşünülmektedir. Fırt, Gırgır ile aynı kadro tarafından oluşturulmuş ve basılmıştır. Derginin editörü Tekin Aral’dır. Haftalık olarak yayınlanan derginin kadrosunda oldukça önemli ve tanınmış isimler yer almıştır. Bu isimlerden bazıları Uğur Dündar, Sezen Aksu, Müjdat Gezen ve Altan Erbulak’tır. Her ne kadar çok beğenilmiş olsa da Fırt dergisi her zaman Gırgır dergisinin gölgesi altında kalmıştır. Tam olarak ne zaman olduğu kayıtlara geçmese de dergi bir süre sonra yayın hayatını sonlandırmıştır.
7. Limon
Türk Mizah dergileri içinde klasik tarzın değişmesine öncülük eden Gırgır’ın ardından, ikinci ve önemli değişiklik Limon dergisi sayesinde olmuştur. Limon 1985 yılında, Gırgır dergisinden ayrılan, Şükrü Yavuz, Mehmet Çağçağ, Tuncay...
1985 yılında yayın hayatına başlayan Limon dergisi de oldukça ses getirmiş ve büyük bir kitleye hitap etmiş olan mizah dergileri arasında anılmaktadır. Haftalık Hastalığınız sloganı ile basılan derginin ekibinde, Gırgır dergisinden ayrılmış olan pek çok isim bulunmaktadır. Limon dergisini farklı yapan ise oldukça sert ve özgür bir dil arayışıdır. Özellikle sol siyaseti destekleyen tutumu ile bir kesim tarafından son derece önemli olmuştur. Dahası, Limon dergisi her ne kadar yayın hayatına 1991 yılında son vermiş olsa da ekibinin çıkardığı diğer önemli dergiler sayesinde inanılmaz bir ekole dönüşmüştür.
8. Hıbır
Gırgır Dergisi'nin açtığı yolda, sonradan oluşan birçok dergi sayesinde Türk mizahında yeni arayışlar meydana gelmiş ve yeni isimler meydana çıkmıştır. 1989 yılında, Gırgır’dan ayrılan bir grup ismin kurduğu Hıbır, kurulduğu...
1989 ve 1995 seneleri arasında yayınlanmış ve oldukça da sevilmiş bir mizah dergisi olan Hıbır’ın editörleri arasında Hasan Kaçan ve Ergün Gündüz bulunmaktadır. Hıbır da Gırgır dergisinden ayrılan ekibin kendi içerisinde başlattığı ve başarı yakalayan bir çalışmadır. Fakat ülkemizde tüm mizah dergilerinin satışının hızla düştüğü bir döneme denk geldiğinden dolayı Hıbır dergisinin ömrü çok uzun sürmedi ve kısa süre içerisinde kapatılmak zorunda kaldı.
9. Avni
Ülkemizde yayımlanmış en iyi mizah dergilerinden denilince akla nasıl Gırgır geliyorsa, Gırgır denilince de akıllara Oğuz Aral gelmektedir. Oğuz Aral’ın yarattığı Avanak Avni karakteri belirli bir yaş grubunda olan tüm...
Mizah dergilerinin milenyumuna yavaş yavaş yaklaşırken, karşımıza adı çok duyulmuş yapımlardan bir tanesi çıkıyor. Yine Oğuz Aral tarafından yaratılmış olan Avanak Avni karikatürü ile yayınlanmaya başlayan dergi, 1990 yılından 1996 yılına kadar büyük bir başarı elde etmiştir. Avni de tıpkı Gırgır gibi sarı ve siyah renklerde yayınlanmış ve tarzını korumuştur. Yalnızca altı sene devam eden dergi, kendinden sonraki mizah dergileri tarafından saygıyla anılmış ve zaman zaman çizimleriyle onurlandırılmıştır.
10. Leman
Leman, mizah dergilerinin tarzı olarak üçüncü evresi sayılabilecek Limon Dergisi’nin çıkışı ile yakalanan ivmede Limon’un (kurucu ekip bakımından) devamı olarak yayım hayatına başlamıştır. Leman Dergisi’nin diğer dergilerden önemli bir farkı...
Leman, muhtemelen herkesin tanıdığı ve cesareti ile takdir ettiği, ülkemizin en köklü mizah dergilerinden bir tanesidir. Haftalık olarak yayınlanan Leman, ilk olarak 1991 yılında yayın hayatına başlamıştır. 1991 yılında basımı sonlandırılmış olan Limon dergisinin ekibi tarafından kurulmuş ve adı Leman olarak değiştirilmiştir. Dahası, hiçbir medya kuruluşuna ait olmayan dergi bağımsız yapısı ile oldukça dikkat çekmiştir. Bu cesareti kendinden sonra kurulacak olan diğer bağımsız dergileri de oldukça etkilemeyi başarmıştır. Leman oldukça politik bir mizaha sahiptir. Çok sevilmiş ve büyük bir kesime hitap etmiş olmasından dolayı bir süre sonra Leman Kültür Merkezi açılmış ve mizah sevenleri bir araya toplamıştır. Günümüzde hâlâ pek çok şehirde bir karikatür kafe olarak devam etmektedir.
11. L-Manyak
Basımı sonlandırılan Leman Dergisi’nin yakaladığı büyük başarı sonrasında dergi kendi içinden bir dergi çıkarma fikri ile L-Manyak dergisinin kurulmasına imza atmıştır. Kurulduğu dönem olan Ocak 1996 tarihinde Bahadır Baruter ve...
1996’dan 2016 yılına kadar yayın hayatına devam etmiş olan L-Manyak, adından da anlaşılabildiği üzere, Leman dergisi bünyesi tarafından hazırlanmıştır. L-Manyak haftalık olarak değil aylık olarak satışa sunulmuştur. Derginin editörlüğünü ilk başta Bahadır Baruter ve Selçuk Erdem üstlenmiştir. Daha sonra Bahadır Baruter editörlüğü tek başına yürütmüştür. Kötü Kedi Şerafettin gibi önemli çizgi karakterlerin doğmasına neden olan L-Manyak dergisi oldukça büyük bir kesime hitap etmiş ve çok sevilmiştir. Fakat 2001 yılında dergi ekibinin bir kısmının kendi dergilerini yapmak için ayrılmış olması büyük bir sallanma yaratmıştır. Bunun gibi birkaç tehlike daha yaşasa da 2016 yılına kadar yayınlanmaya devam etmiş ve unutulmaz mizah dergilerinden birisi hâline gelmiştir.
12. Lombak
Yeni nesil mizah dergileri içinde kendine ait bir tarzı yakalamayı amaçlayan Limon, Leman, L-Manyak gibi dergilerde çalışanların kurduğu bir başka dergi de Lombak’tır. 2001 yılında imtiyaz sahibi, yazı işleri müdürü...
L-Manyak dergisinden ayrılan bir ekip tarafından kurulmuş olan Lombak, yayım hayatına 2001 yılında başlamıştır. Müdür ve editör olan Bahadır Baruter’in önderliğinde başlamış olan dergi uzun yıllar boyunca popülerliğini korumayı başarmıştır. Kendine has bir çizgi tarzına sahip olan Lombak, ilerleyen zamanlarda kitaplaştırılmıştır. Ne yazık ki ilk başlarda elde ettiği büyük başarıyı devam ettirememiş ve ekip içerisinde yaşanan sorunlar Lombak dergisinin geleceğini de etkilemiştir. Bundan dolayı da 2009 yılında basım hayatına son verilmiştir.
13. Penguen
Gırgır ekolünden yetişip kendi tarzlarını oluşturan mizahçılardan oluşan bir ekip tarafından kurulan Penguen, Eylül 2002 tarihinde yayım hayatına başlamıştır. Leman dergisinden ayrılan Metin Üstündağ, Bahadır Baruter, Selçuk Erdem ve Erdil...
En güncel mizah ve karikatür dergilerimizden bir tanesi olan Penguen, nispeten uzun ve bir o kadar da güçlü bir yayım hayatına sahip olmayı başarmıştır. Penguen’in ilk sayısı 25 Eylül 2002 tarihinde yayınlanmıştır. Gırgır, Leman, Limon gibi önemli ekollerin tarzını devam ettirmiş ve bu dergilerden ayrılan bir ekip tarafından kurulmuştur. 2002 yılında satışa sunulan ilk baskısından sonra çok kısa içerisinde inanılmaz bir başarı elde eden Penguen, Türkiye’nin en çok satılan dergilerinden bir tanesi hâline gelmiştir. Özellikle bu başarıda Yiğit Özgür, Umut Sarıkaya ve Uğur Gürsoy gibi efsane isimlerin etkisi çok büyüktür. Fakat yine bu isimler bir süre sonra dergiden ayrılmış ve Uykusuz’u kurmuşlardır. 2017 yılında, unutulmaz kapağı güneşe doğru uçan penguen çizimi ile yayım hayatına son vermiştir.
14. Uykusuz
Mürekkep Yayıncılık tarafından her perşembe günü yayınlanmaya başlayan Uykusuz, ilk sayısını 5 Eylül 2007 tarihinde çıkarmaya başlamıştır. Derginin sahibi Uğur Gürsoy ve yazı işleri müdürü ise Barış Uygur’dur. Derginin önemli...
Listenin sonunda 2007 yılından bu yana şüphesiz bir şekilde en sevilen ve en çok okunan mizah dergisi olan Uykusuz yer almaktadır. Yiğit Özgür, Umut Sarıkaya ve Uğur Gürsoy gibi efsane karikatüristler tarafından kurulmuş olan Uykusuz dönemin şartlarında elinden geldiğince siyasi ve sosyal olaylara değinmeye çalışan bir yapıya sahiptir. Bu tarzı kurulduğu ilk günden bu yana aynı kalmıştır.
| Sıra | İçerik | Kullanıcı Puanı |
|---|---|---|
| 1 | Diyojen Mizah Dergisi | - |
| 2 | Kalem Mizah Dergisi | - |
| 3 | Akbaba Mizah Dergisi | - |
| 4 | Gırgır Mizah Dergisi | - |
| 5 | Çarşaf Mizah Dergisi | - |
| 6 | Fırt Mizah Dergisi | - |
| 7 | Limon Mizah Dergisi | - |
| 8 | Hıbır Mizah Dergisi | - |
| 9 | Avni Mizah Dergisi | - |
| 10 | Leman Mizah Dergisi | - |
