Binek Otomobiller

Binek otomobiller en basit şekilde ticari olmayan, ticari amaçla kullanılmayan ve tamamen şahsi kullanıma özgü olarak piyasaya sürülen araçlar olarak nitelendirilebilir. Binek otomobil kavramı genellikle insanların çok fazla kafasını karıştıran bir konu olsa da aslında ayrımın çok basit olduğunu söyleyebiliriz. Herhangi bir kaynakta yer alan binek otomobil tanımı kafanızı karıştırıyor ya da anlamanızı güçleştiriyor ise vergi kanununda yer alan tanıma bakmak sizin için iyi olacaktır diyebiliriz. Çünkü bu tanım binek otomobilin hangi şartlarda olması gerektiği apaçık dile getiriyor. Vergi kanununda binek otomobil tanımı “Binek otomobil yapı itibariyle, sürücü dahil olmak üzere maksimum sekiz oturma yeri olan ve yalnızca insan taşımak için imal edilmiş motorlu araçtır.” şeklinde yer alıyor. Günümüzde binek otomobil kavramının bu kadar öne çıkması ve merak edilmesinde ticari araçlara göre büyük vergi avantajının olması etkili oluyor. İnsanlar ticari işleri dışında kalan aktiviteler için hususi ruhsatlı otomobil almayı tercih ediyor.

Binek Araçlar Nelerdir?

Binek araç tanımını zaten girişte verdik. Buna rağmen binek aracın tam ne şekilde ve yapıda olduğu konusunda anlam karmaşası yaşanmaması adına bu konuyu örneklemekte fayda olduğunu düşünüyoruz. Tüm dünyada özellikle de ülkemiz Türkiye’de otomobil kullanıcılarının en çok sorduğu sorulardan biri olan “Binek Araçlar Nelerdir?” sorusunu isterseniz, örneklerle birlikte beraber cevaplandıralım.

Otobüs, kamyon, kamyonet, panelvan, minibüs ve bazı pick-up modelleri dışında kalan otomobil gurubu binek araçlar kapsamına giriyor. Bu saydığımız araç grupları ise ticari ve hafif ticari araçlar olarak nitelendiriliyor.  Binek otomobiller iki yılda bir kez TÜV Türk araç ve egzoz muayenesine girerken, ticari araçlar yılda bir kez bu uygulamaya girmek zorunda. Ayrıca trafikte ticari araçlar için daha sert yaptırımlar uygulanırken binek araçlara uygulana kuralların daha yumuşak olduğunu söyleyebiliriz. Bu nedenle ticari amacı olmayan kullanıcılar genellikle binek otomobil almaya özen gösteriyor.

Binek Araç Marka ve Modelleri

Binek otomobil markaları söz konusu olunca tüm dünyada akla ilk gelen markalar en çok güvenilen ve en çok satanlar oluyor. Bu sonucun ortaya çıkması ise gayet doğal. Tüketiciler her alanda olduğu gibi binek otomobil konusunda da güvendikleri markadan alışveriş yapmayı tercih ediyor. Türkiye’de en çok tercih edilen ve geçerli olan binek otomobil markalarına bakış attığımızda, karşımıza; FIAT, Ford, Opel, Toyota, Renault, Citroen, Peugeot, Mercedes, BMW, Honda, Hyundai, Nissan, Volkswagen, Skoda, Mitsubishi, Suzuki, Seat, Dacia, Kia, Volvo ve Audi gibi çok kıymetli, piyasaya hükmeden isimler çıkıyor.

Bu dev markalara ait bireysel kullanıcılı otomobil modelleri, binek araç modelleri havuzunu oluşturuyor diyebiliriz. Pek tabii ki daha birçok markaya ait pek çok otomobil modeli de binek araç piyasasında yer alıyor; ancak öne çıkan modellerin bu pazara hükmettiğini söyleyebiliriz. Türkiye’de satış rakamları en yüksek binek araçlara baktığımızda ise; FIAT Egea, Renault Clio HB, Toyota Corolla, Dacia Duster, Volkswagen Passat, Hyundai i20, Hyundai i30, Opel Crossland, Peugeot 3008, Citroen Aircross C3, Citroen Aircross C5, Honda City, Honda Civic, Kia Stonic, Skoda Superb, Skoda Fabia, Audi Q3, Nissan Qashqai, Nissan Qashqai E-Power, Volvo XC90 gibi çok özel otomobiller ile karşılaşıyoruz. Bu modellere ek olarak daha pek çok başarılı otomobilin de hem Türkiye hem de dünyanın birçok noktasında yolları süslediğini görüyoruz.

Binek Otomobiller Alım – Satım Masrafları

Hem sıfır binek otomobil alırken hem de ikinci el binek otomobil alım satımında ister istemez sabit bir gider kalemi oluşuyor. Bu giderler devletin belirlediği kanunlar ve kurallar çerçevesinde her yıl değişiklik gösteriyor. Kişilerin sabit giderler dışında ceplerinden çıkacak ekstra masraflar ise başka bir konunun başlığı diyebiliriz. Ekstra masraflar gelişebilecek farklı durumlardan ortaya çıkabileceği için bu tarz giderlerin hesaplamasının yapılması pek mümkün değil. Bu nedenle bir araç alırken sabit giderlerin esas alınması daha doğru olacaktır.

Sıfır binek araç alımında karşımıza hangi masraflar çıkıyor isterseniz ilk önce bu konuya açıklık getirelim. Sıfır otomobil satın almanın ikinci el otomobil almaktan en büyük farkı alım evrakları, belgeler ve prosedürlerin aracı satan bayi tarafından düzenlenmesi diyebiliriz. Sıfır binek otomobil almanın ilk adımı yeni araç kayıt işleminin başlatılmasıyla gerçekleşiyor. Bu işlem belirli evraklar ile noter huzurunda yapılıyor ve bu işlem ile ilgili belirlenen çerçevelerde ücret ödeniyor. Yeni araç kayıt işlemini trafik sigortası yaptırma ve ruhsat alma işlemi izliyor. Türkiye’de bir aracın yola çıkabilmesi için kesinlikle ruhsatının olması gerekiyor. Bir otomobilin ruhsat alabilmesi içinse zorunlu trafik sigortası yaptırması gerekli kılınıyor. Durum böyle olunca trafik sigortası ve ruhsat çıkarma masrafları da gider pusulasına ekleniyor. Tabii ki bu masraflar ve işlemler bireysel kullanıcıları kapsıyor. Sıfır binek otomobil bir şirket veya benzeri yapı üzerine ticari şekilde alınacaksa işlemlerde ve gider kalemlerinde değişiklikler gözleniyor. Son olarak ise genellikle sıfır otomobilleri korumak adına kasko yapıldığını söylemeden geçmeyelim. Eğer otomobili satın aldığınız bayi size kasko hediye etmediyse, otomobilinize bir kaza kaskosu yaptırmak mantıklı olacaktır. Zira olası bir kaza durumunda kaskonun önemi ortaya çıkıyor. Fakat araç kaskosunun da bir gider kalemi olacağını unutmayın. Günümüzde kasko fiyatları oldukça yukarılara çıkmış durumda.

İkinci el binek araç alımında ise hemen hemen sıfır otomobil alımına benzer işlemler ve masraflar yapılıyor. Bu otomobillerin alım satımındaki başlıca farklara bakacak olursak ilk sırada tüm işlemleri, noter huzurunda alıcı ve satıcının yapması gerekiyor. Ruhsat devri için ücret ödenirken yeni plaka almak isteyenler de ekstra ücret ödemek zorunda kalıyor. Eski plakayı kullanmayı kabul edenler ise ek ücret ödemiyor. Bunun dışında yine trafik sigortası, kasko bedeli gibi ücret kalemleri alıcı tarafından ödeniyor. Devir bedelini kimin ödeyeceği ise iki tarafın anlaşmasına göre değişebiliyor. İkinci el otomobil alım – satımında bir diğer önemli husus ise söz konusu otomobilin vergi borcu, trafik cezası vb. ödemelerinin olup olmaması. Yani, satan kişinin satış işlemini gerçekleştirmesi için tüm bu kalemlerden kaynaklanan bir borcunun olmaması gerekiyor. Yoksa aracın devrini yapamıyor.

Binek Otomobiller Sabit Masraflar

Tüm araç gruplarında olduğu gibi binek otomobiller sınıfında da her ay veya her yıl kullanıcıların cebinden çıkan sabit masraflar var. Bu maalesef kaçınılmaz bir gerçek ve bir araca sahipseniz bu tarz giderleri kabullenmeniz gerekiyor. Yıllık ve aylık harcama planlarınızı otomobil sabit masraflarına göre yapmak hayatınıza önemli bir artı olarak geri dönebilir. Çünkü günümüzde binek otomobil sabit masrafları son derece artmış durumda. Enflasyonda ve döviz kurunda yaşanan büyük artış otomotiv sektörünü etkileyince bu kalemlerde de büyük artışlar olması kaçınılmaz hale geldi. Peki, nedir bu otomobillerdeki sabit masraflar?

Binek otomobiller için sabit masraf kalemlerinin başında trafik sigortası geliyor. Her yıl yenilenmesi zorunlu olan ve aracın trafiğe çıkması için yapılmasının mecburi olduğu trafik sigortası otomobil sahiplerinin cebinden her yıl belirli bir meblağ çıkmasına neden oluyor. Yine, trafik sigortasına benzer bir kalem olan araç kaskosu da her yıl otomobil sahiplerinin ciddi ödemeler yapmasına neden oluyor. Kasko zorunlu olmamasına rağmen özellikle yeni araçlarda bakım ve kaza maliyetlerinin azalması doğrultusunda araç sahipleri tarafından yaptırılıyor. Bu temel giderlerin dışında iki yılda bir yaptırılması gereken TÜV Türk muayenesi ve egzoz ölçümü de sabit giderler arasında yer alıyor. Bu ölçümlerden geçemeyen araçlar geçici veya kalıcı şekilde trafikten men edildiği için işlemlerin yaptırılması ve gerekli ücretlerin ödenmesi zorunlu kılınıyor. Muayene ve ölçüm işlemi ticari araçlarda yılda bir kez yapılıyor. 6 ayda bir ödenen MTV (Motorlu Taşıtlar Vergisi) otomobillerde ödenmesi zorunlu olan son ücret kalemi olurken bu giderlerin ardından zorunlu olmayan sabit giderler geliyor.

Aracın bakım masrafı, yedek parça ve aksesuar masrafı, benzin masrafı gibi gider kalemleri de binek otomobillerde sabit giderler kapsamına giriyor.

Binek Otomobil Giderlerine Uygulanacak Kısıtlama Tutarları

Binek otomobil giderlerine uygulanacak kısıtlama tutarları 2022 yılı için yeniden belirlendi ve bu tutarların 2023 yılı itibari ile tekrar değerlendirilerek güncellenmesine kesin gözüyle bakılıyor. Henüz elimizde 2023 yılına ait veriler olmadığı için 2022 yılı güncel verileri üzerinden binek otomobil giderlerine uygulanacak kısıtlama tutarlarını değerlendireceğiz.

Devlet tarafından yayımlanan 7194 sayılı kanun ile GVK madde 40/1., 5. Ve 7. bentleri ve GVK madde 68/4. ile 5. bentleri üzerinde yapılan değişikliklerle, kiralanan veya iktisap edilen binek otomobillerin giderlerinin vergi matrahı tespit edilirken indirim olarak kabul edilecek olan miktarlara sınırlamalar getirildi. Bu kanunlar zaten uzun süredir uygulanıyordu. 2022 yılında ise oranlarda değişikliğe gidildi.

Kiralama yoluyla kullanılan binek otomobiller söz konusu ise her binek otomobil için aylık kira bedelinin 8 bin Türk Lirasına kadar olan kısmı gider olarak gösterilebiliyor. Binek otomobillerin iktisabına yönelik düzenlemede ÖTV ve KDV toplamının en fazla 200 bin Türk Lirasına kadar olan kısmının gider olarak gösterilebileceği ifade ediliyor. ÖTV ve KDV hariç ilk iktisap bedeli 230 bin Türk Lirasını aştığı ve söz konusu olan vergilerin maliyet bedeline eklendiği veya binek otomobilin ikinci el iktisap edildiği durumlarda ise amortismana ait tutarı 430 bin Türk Lirası ve üzeri binek otomobillerin her birine ayrılan amortisman bedelinin en fazla bu tutarlara isabet eden kısımları gider kapsamında değerlendiriliyor.

Binek Otomobil Aksesuarları ve Yedek Parçaları

Otomobil yedek parçaları daha önce trafiğe çıkmış ve aktif olarak kullanılan ya da kullanılmayan otomobillerin zaman içerisinde yıpranan kısımlarının yenilenmesine yönelik üretilen malzemeler olarak nitelendirilebilir. Otomobil aksesuarları ise trafiğe çıkmış ya da çıkmamış hemen her otomobil için kişiselleştirmeye yönelik veya otomobili geliştirmeye yönelik parçalar olarak tanımlanabilir. Bu iki ürün grubu da genellikle markaların yetkili satıcı olarak belirledikleri satış noktalarında tüketicilerin beğenisine sunuluyor. Bu satış noktaları hemen her şehirde bulunurken, bazı küçük şehirlerde her markaya ait satıcıya ulaşmak mümkün olmayabiliyor. İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerde ise Ferrari’den tutun çok bilinmeyen Hint malı otomobil markalarına kadar her modele ait yedek parça ve aksesuara ulaşmak mümkün oluyor. Aradaki bu fark uzaktan sipariş yoluyla veya internet siparişi yoluyla kapatılabiliyor. Artık günümüzde marka, model veya şasi numarası bilgisiyle internetten veya direk üreticiden otomobil yedek parçası ve otomobil aksesuarları sipariş etmek çok kolay.

Binek otomobil yedek parçası grubunda otomobilin dış ve iç donanımından tutun motor ve şanzıman parçalarına kadar her türlü malzeme bulunuyor. Tabii ki bazı yedek parçaları direkt satın alarak kendiniz otomobilinize takabileceğiniz gibi bazı parçaların ise işin ehli bir usta veya teknik servis tarafından otomobile monte edilmesi gerekiyor. Yoksa büyük sorunlar ile karşılaşmak ve maddi zarara uğramak mümkün. İşin otomobil aksesuarları kısmında da durum aşağı yukarı böyle diyebiliriz. Araca direkt olarak dahil olacak pek çok aksesuarın bu işte yetkin kişiler tarafından monte edilmesi gerekiyor. Sök – tak veya geçici aksesuarların büyük kısmı ise otomobil kullanıcıları tarafından araca entegre edilebiliyor. Günümüzde en çok tercih edilen otomobil aksesuarları arasında; ses ve görüntü sistemleri, koltuk kılıfı, paspaslar, otomobil lastikleri, silecekler, koltuk minderleri, jant kapakları, rüzgarlıklar, merkezi kilit ve alarm sistemleri gibi ürün grupları yer alıyor.

Binek Araç Fiyatları

Türkiye’de hızla yükselen enflasyon ve döviz kuru binek araç fiyatları tarafında da oldukça negatif bir etkiye yol açtı. Covid-19 pandemisi ile başlayan otomobil fiyatları artışı günümüze kadar hiç durmadan devam etti. Görünen o ki artmaya da devam edecek. Türkiye Cumhuriyeti hükümeti bu yüksek fiyat artışının önüne geçmek için bir dizi önlem almaya çalıştı. Halen de bu konu ile ilgili çalışmalar devam ediyor. Fakat piyasada bulunabilecek en düşük binek otomobil fiyatı 400 bin Türk Lirasının üzerinde görünüyor. Üstelik bu fiyatlar ÖTV matrahında yapılan değişiklikler sonrası gelen indirimler ile oluştu. Yoksa 500 bin Türk Lirasının altına binek otomobil bulmak çok zordu. Sıfır binek otomobiller tarafında fiyatlar bu hale gelince ikinci el binek araçlar tarafında da fiyatlar hiç beklenmedik bir seviyeye çıktı. Piyasanın yeni normallerinin oluştuğunu ve fiyatların maalesef eski seviyelere dönmesinin zor olduğu bir ortamda otomobillere koyulan yeni fiyat etiketlerine, bazı örnekler ile gelin birlikte bakalım.

2022 yılının Kasım ayında binek otomobillerde ÖTV matrah limitinin artırılması 595 bin Türk Lirasının altında kalan sıfır binek otomobil fiyatlarına olumlu şekilde yansıdı. Yüzde 5,5 ila yüzde 16,6 arasında etiketlere yansıyan indirim biraz olsun tüketicilere nefes aldırdı diyebiliriz. Bu indirim binek araç fiyatlarına tavan değer 75 bin Türk Lirası olacak şekilde yansıdı. Böylece hem sıfır binek otomobil hem de bu piyasayı takip eden ikinci el binek araç piyasasına fiyat güncellemeleri geldi.

Öncelikle ucu açık bir pazar olan ikinci el otomobil piyasasına bakacak olursak net bir fiyat aralığı söylemek oldukça zor. Çünkü bu pazarda fiyatları satıcılar ve tüketiciler belirliyor. Fiyatlar oldukça değişken ve birbirinden alakasız olabiliyor. Buna rağmen genel olarak bir fiyat taraması yaptığımızda 50 – 60 bin Türk Lirasının altında sağlıklı bir binek otomobil satın almak mümkün görünmüyor. Bu değerin altında yaşı çok yüksek, problemli, kronik sorunlu otomobiller genellikle karşımıza çıkıyor. İkinci el binek araç piyasasının tavanı ise belirsiz. Lüks segment otomobiller milyon liranın üzerine fiyatlara alıcı buluyor.

Sıfır binek araç piyasasında ise en düşük fiyat bandı 400 – 450 bin Türk Lirası seviyesinde görünüyor. Örneğin Volkswagen Polo 1.0 80 Hp modeli ÖTV matrah düzenlemesi öncesinde 525 bin Türk Lirası seviyelerinde satışa sunulurken yeni düzenleme sonrası 470 bin Türk Lirası civarlarından satılıyor. Yine başka bir örnek verecek olursak Volkswagen Group bünyesinde bulunan markalardan SEAT Ibiza 1.0 Evo 80 Hp Style modeli 490 bin Türk Lirası bandından 450 bin bandına inmiş görünüyor. Genel olarak ÖTV matrah indiriminin araçlara bu şekilde ve bu oranlarda yansıdığını söyleyebiliriz. Lüks araçlar olarak tabir ettiğimiz 1 milyon Türk Lirası üzerindeki grupta ise tavan fiyatların onlarca milyon Türk Lirası seviyelerine çıktığını söylemek mümkün.