Modada ve hatta sağlık sektöründe devrim yaratacağı düşünülen sprey kumaş aslında günümüzden çok zaman önce icat edildi. 2003 yılında İspanyol tasarımcı Manel Torres püskürtülebilen ve sıvı formda olan kumaşı keşfetti. O dönemde Torres birkaç deneme yapmış olsa da kumaşın günlük hayatta etkin şekilde kullanılabilmesi için geliştirilmesi gerektiği açıktı. Bunun üzerine Torres çalışmalarına duraksız olarak devam etti ve sprey kumaş sonunda kendisini çok büyük bir platformda gösterme şansı buldu.
Dünyanın en önemli moda organizasyonlarının başında gelen Paris Moda Haftası’nda sprey kumaş ile ilgili devrim niteliğinde bir hadise yaşandı. Hafta kapsamında düzenlenen Coperni defilesinde, günümüzün en ünlü modellerinden biri olan Bella Hadid sprey kumaştan yapılan bir kostümü podyumda sergiledi. Üstelik Bella Hadid’in taşıdığı elbise podyumda ve anında yapıldı. Yalnızca iç çamaşırları ile podyuma gelen ünlü manken Bella Hadid’in üzerine, iki adam tarafından çelik bir tanktan sprey kumaş püskürtüldü. Çıplak tene direk yapışan ve insanın üzerine tam oturan bir elbise görüntüsü veren sprey kumaş izleyenleri hayrete düşürdü. Üstelik bu elbise güzel modelin vücudunu sardıktan sonra bir dizi işlem daha geçirdi. Siyah kıyafetli modacı bir kadın Bella’nın üzerindeki beyaz elbisenin omuz üzerinde duran askı kısımlarını düşürdü ve omuz hizasına getirdi. Modacı kadın bununla da yetinmedi ve Bella Hadid’in elbisesinin alt kısmına makas yardımı ile bir yırtmaç oluşturdu. Bu görüntü izleyenleri daha büyük bir şok içine soktu. Kumaşın parçalanmadan ya da sökülmeden direkt olarak makas ile kesilmesi moda için inanılmaz bir devrimdi. Dikiş gerektirmeyen bu işlemler hızlı moda sektörünün gelişimi için bir milat olarak kabul edildi.
İspanyol moda tasarımcısı Manel Torres bu kumaşı parçacık mühendisi Paul Luckham ile birlikte geliştirdi. “Sonunda elbisemizi küçük teneke bir kutuda taşıyabileceğiz!” sloganı ile hayata geçen bu proje başırılı bir geliştirme sürecinden sonra küçük adımlar atmaya başladı. Bu kumaş Bella Hadid’ten önce birçok kişi tarafından denendi ve olumlu sonuçlar alındı. Kumaş, işlemin üzerine uygulanacağı kişinin vücuduna ince bir tabaka şeklinde püskürtülüyor. Bu uygulama sonrası kısa bir süre içinde ortaya bir kumaş çıkıyor. Çok rahat bir bir formu olan kumaş yıkanabiliyor, boyanabiliyor ve defalarca kullanılabiliyor. Tek kullanımlık değil uzun süreli kullanılabilir olması kumaşa büyük bir artı katıyor. Üstelik bu mucize ürün çamaşır makinesinde bile yıkanabiliyor.
Bu sprey kumaş içerisinde sıvı polimerlerin, katkı maddelerinin, doğal lateks gibi bağlayıcı maddelerin, çapraz bağlı doğal ve yapay liflerin ve aseton benzeri uçucu bir çözeltiden oluşan bir yapıya sahip. Sprey kumaşın bu yapısı ilk etapta oldukça sağlıksız ve bol kimyasallı görünüyor olsa da yapılan araştırmalar ve gözlemler bu kumaşın insan sağlığına ciddi bir tehdit oluşturmadığını söylüyor. Kumaşın geliştirilip pazara sürülmesinde mucit Manel Torres ve Paul Luckham’ın dışında büyük bir ekip de sorumluluk alıyor. Bu ekip dünyanın en prestijli üniversitelerinden biri olan Imperial Collage London’dan köklerini alıyor. Üniversitenin kimya mühendisleri bu kumaşı gelştirmek için Torres’in ekibinde çalışıyor. Bunun yanı sıra Torres’in devrimci sanal – dijital giyim sektörünün öncülerinden Fabrican LTD. öncülüğünde üretiliyor. Fabrican LTD. tarafından üretilen kumaş marka ile aynı ismi taşıyor. Aynı zamanda kumaşın ismi Türkçede biraz anlamsız olsa da “kutumaş” kelimesine karşılık geliyor. Bu da sprey kumaşın metal kutu içerisinde taşındığını anlatan ince bir detay olarak karşımıza çıkıyor.
Fabrican isimli kumaşın ilham kaynağının ise kaba iplikler ve örümcek ağları olduğu biliniyor. Bu konuyu bir röportajında Manel Torres detaylı şekilde anlattı ve şu cümleleri kullandı; “ Ciddi anlamda geleceğe yönelik, hızlı, dikişe gerek olmayan ve rahat bir malzeme üretmek istedim. Bu malzemeyi üretmeden önce sektörde kullanılan kaba iplerin adeta bir örümcek ağı inceliğinde olmasını hedefledim. Aynı zamanda örümceğin ağ dokurken kullandığı metotları hayal ettim. Yaptığım araştırmalar sonucunda kumaşın lif yapısını örgü ve dikiş olmadan bir araya getirebilecek formülü buldum. Bu formül ilkel tekstil dönemine son verecek ve yeniliği getirecek gibi görünüyor.” Torres’in yaptığı bu açıklamalar zaten olayın ana hatlarını çok net bir şekilde anlatıyor.
Peki, bu sprey kumaş moda dünyası ve giyim sektöründe ne gibi yeniliklere yol açacak? Torres’in de dediği gibi ilk etapta dikiş ve örgü işleri ortadan kalkacak. İnsanlar kıyafetlerini küçücük bir kutuda taşıyabilecek. Bunlar şimdilik uygulamaya geçmeye hazır yöntemler. Torres daha sonra ise insanların istedikleri elbiseyi, onların fikirleriyle üç boyutlu yazıcılarda üretebileceklerini söylüyor. Sprey kumaş aynı zamanda hali hazırda bulunan elbiselerin tamirinde de kullanılabilecek. Fabrican giyim sektörü dışında da oldukça fazla işe yarayacak gibi görünüyor. Kumaşın malzemesi metal kutuda bulunduğundan steril hale getiriliyor. Bu durum ise sprey kumaşın bandaj, yara bandı veya buna benzer ürünlerde de kullanılmasına olanak sağlıyor. Anında bandaj ve yara bandı birçok kritik olayda önemli rol oynayabilir. Tabii bununla ilgili biyotıp alanında çalışmalar da yok değil; fakat sprey kumaş bu çalışmalardan çıkacak ürünlere iyi ve pratik bir alternatif olabilir.
Fabrican sprey kumaşın moda dünyasında sergilenmesi başka bir konuyu daha gündeme getirdi. Günümüzde dev tekstil firmaları imalatın çevreye verdiği zararları kabul ediyor ve minimuma indirmeye çalışıyor. Bunun için pek çok marka ve moda tasarımcısı doğal ürünlerden elde edilen kumaşları tercih etmeye başladı. Dev markalar çeşitli alternatifler arayadursun Fabrican püskürtülebilen kumaşın tamamen eski kıyafetlerden ve kumaşlardan geri dönüştürülen lifler ile üretildiğini söylüyor. Buna ek olarak Fabrican teknolojisinde malzeme ve üretimden kaynaklanan karbon ayak izini azaltmak için biyolojik olarak çözünen lifler kullanılıyor. Yine, sprey kumaştan üretilen kıyafetler ömürlerini tamamladıktan sonra yeniden çözdürülüp tekrar püskürtülebilecek forma dönüştürülebiliyor. Bu da hem moda hem de hazır giyim dünyası için devrim niteliği taşıyor.
