Futbol tüm dünyanın ilgiyle izlediği spor dallarının başını çekiyor. Futbola olan ilgi günümüzde geçmişe nazaran azalmış gibi görünüyor olsa da istatistikler halen birincil sporun futbol olduğunu söylüyor. Futbolun popülerliği yalnızca seyirci veya taraftar bazında da kalmıyor. Bu popüler spor branşı en çok yatırım çeken alanlardan biri olmaya devam ediyor. Futbola olan yatırım gün geçtikçe büyürken haliyle futbolda yaşanan gelişmeler de daha dikkat çekici hale geliyor.
Futbol ne kadar seyir zevki yüksek bir oyun olsa da en nihayetinde sonuç odaklı bir spor dalı. Durum böyle olunca futbolda kazanılan maçlar, kupalar ve ödüller son derece önemli hale geliyor. Takımlar, yönetimler, futbolcular ve taraftarlar başarı kazanmak için kıyasıya mücadele ediyorlar. Futbolda kulüpler ve takımların kazandığı başarılar ön plana çıkıyor olsa da aslında bireysel ödüllerin kıymeti de epey fazla. Bir ligin, kıtanın ya da dünyanın en büyük futbolcusu seçilmeyi kim istemez ki? Bu teknik adamlar için de geçerli bir seçenek; ancak futbolcuların kazandığı ödüller daha çok merak konusu oluyor.
1956 yılından bu yana verilen Ballon d’Or da bu büyük ödüllerden bir tanesi. Her futbolcunun kazanmayı hayal ettiği bu özel ödülün ne olduğuna ve tarihçesine, gelin birlikte bakalım.
Ballon d’Or Nedir?
Ballon d’Or zaman zaman tartışılıyor olsa da futbol dünyasının en prestijli bireysel ödülü olarak kabul ediliyor. Aslında Ballon d’Or resmi olarak “Avrupa’da Yılın En İyi Futbolcusu” ödülü olarak düzenleniyor. Fakat Avrupa futbolun en gelişmiş olduğu kıta kabul edildiği için bu ödülü kazanan futbolcu gayrı resmi olarak, o yıl dünyanın en iyi futbolcusu kabul ediliyor.
Ballon d’Or ilk olarak 1956 yılında, Fransızların ünlü spor dergisi “France Football” tarafından verilmeye başladı. Bu derginin o dönemdeki başyazarı Gabriel Hanot’un fikri olan Ballon d’Or zamanla gelişerek çok büyük bir ödül haline geldi. Oysaki Gabriel Hanot’un sadece iş arkadaşlarının en iyi futbolcu seçimlerini öğrenmek istiyordu. Bunu öğrenmek için yaptığı anket ve o süreçte yaşanan heyecan Hanot’un aklına parlak bir fikir getirdi. İlk Ballon d’Or Ödülü’nü Blackpool futbolcusu Stanley Matthews kazandı. Matthews’un ödülü almasının ardından, Ballon d’Or bir iki yıl sonra yerel olmaktan çıktı ve tüm Avrupa’da saygı gören bir yarışmaya dönüştü.
Hanot’un iş arkadaşların topladığı oylar ile verilen ilk ödülden sonra Ballon d’Or daha Avrupa çapında bir ödüle dönüştü. Aynı zamanda bu kıymetli ödül yalnızca Avrupa’da oynayan Avrupalı futbolculara veriliyordu. Bu ikircikli durum o dönem büyük tartışmalara yol açtı. Çünkü Avrupa takımlarında oynayan ve farklı kıtaların vatandaşı olan çok büyük yıldızlar vardı. Başta Diego Armando Maradona olmak üzere pek çok yıldız oyuncu ayrım nedeniyle ödülü kazanamadı. “France Football” yetkilileri ve denetleyici mekanizma olan UEFA bu ayrımcılığın farkına ancak 1995 yılında varabildi. 1995 yılında Ballon d’Or’da kural değişikliğine gidildi. Artık Avrupa’da oynayan diğer kıta futbolcuları da ödül alabilecekti. Bu kapsamda Avrupa’da oynayan ve Avrupa dışında bir ülkenin vatandaşı olan futbol efsanesi George Weah, kural değişikliği sonrası ödülü kazanan ilk isim oldu. 2006 yılına geldiğimizde ise Ballon d’Or Ödülü yönetmeliğinde bir devrim daha gerçekleşti. Artık ödülün verilmesi için Avrupa’dan 52 seçkin gazetecinin oylarının geçerli olacağı duyuruldu. Bu değişiklik bir nebze olsun Ballon d’Or’un tekel zihniyetinden çıktığını göstermiş oldu.
2007 yılında oy veren gazeteci sayısı 96’ya çıkarıldı. Ayrıca dünya çapında gazeteciler oy vermeye başladı. Bunun sebebiyse artık ödüllerin dünyanın en iyi oyuncusuna verilecek olmasıydı. Artık Ballon d’Or dünyanın en iyi futbolcusunu seçen yarışma haline gelmişti. Ballon d’Or’da yaşanan bu gelişme futbol dünyasını heyecanlandırdı. 2010 yılında bu heyecana futbolun uluslararası patronu FIFA da ortak olmak istedi. Ballon d’Or Ödülü 2010 – 2015 yılları arasında FIFA – France Football ortaklığı ile düzenlendi. “France Football” 2016 yılından beridir ödül organizasyonunu geçmişte olduğu gibi kendisi düzenliyor.
Ballon d’Or Féminin olarak bilinen ve kadın futbolunun en değerli ödülü olan yarışma ise ancak 2018 yılında gerçekleştirilebildi. Ballon d’Or kadın futbol ödülünü geç düzenlemiş olsa da bundan sonra kadın futbolunun uluslararası böyle önemli bir ödülde temsil edilmesi yerinde bir tercih oldu. Ballon d’Or Ödülü 1956’dan günümüze kadar 2020 yılı haricinde aralıksız düzenlendi. 2020’de tüm dünyayı saran Covid-19 salgını liglerin iptal olmasına neden olmuştu. Bu nedenle Ballon d’Or o sezon sonunda düzenlenmedi.
Ballon d’Or Kazanmak Neden Önemli?
Ballon d’Or kazanmanın önemi futbol dünyasında çok büyük yer kaplıyor. Ballon d’Or futbolda bireysel olarak verilen en prestijli ödül olunca onu kazanmak da en üst basamağa çıkmak ve çıtayı en tepeye koymak anlamı taşıyor. Bu nedenle Ballon d’Or sahibi olmak başarının ödül karşılığı olarak kabul ediliyor. Bu ödül genelde oyuna olan etkiye ve futbola katılan seyir zevkine göre verildiği için bugüne kadar Ballon d’Or kazanan kaleci ve defans oyuncusu bulmak çok zor. Forvet ve orta saha oyuncularının kurduğu hegemonyayı net bir şekilde yıkmayı başaran tek isim 2006 FIFA Dünya Kupası’nda gösterdiği performans ile Fabio Cannavaro olmuştu. Bunun dışındaki tüm ödüller orta saha ve forvet oyuncularına gitti. Bugüne kadar hiçbir kaleci ise Ballon d’Or kazanamadı. Bunu başarmaya en çok yaklaşan isim İtalyan yıldız Gianluigi Buffon olmuştu; ancak oylamada ödüle uzanamadı.
Buradan da anlıyoruz ki Ballon d’Or kazanmak oldukça zor. Ödülü almak için bir önceki sezonda kupalar kazanmak, takım bu kupaları kazanırken takıma en çok katkıyı veren olmak ve bireysel olarak önemli istatistiklere imza atmak gerekiyor. Ballon d’Or bu denli zorlu yolları aştıktan sonra kazanılabildiği ve “Dünyanın En İyi Futbolcusu”nu ilan ettiği için kazanılması çok değerli bir ödül.
Ballon d’Or ödülünün önemi yukarıda da bahsettiğimiz gibi 1995 yılından sonra çok daha fazla arttı. Avrupa dışından oyuncular da işin içine dahil olup kurallar sıkılaştıktan sonra Ballon d’Or bir futbol klasiği haline geldi. 2007’den bu yana ise dünya çapında bir organizasyona dönüştü. 2022 yılında getirilen katı oylama kurallarının Ballon d’Or kazanmayı çok daha zorlaştıracağı konuşuluyor.
Ballon d’Or Ödül töreninde bu büyük ödülün yanında alt ödüller de veriliyor. “Yılın En İyi Genç Oyuncusu”, yılın en iyi golcüsüne verilen “Gerd Müller Trophy” ve yılın en iyi kalecisine verilen “Lev Yachine Trophy” ödülleri Ballon d’Or bünyesinde sahiplerini buluyor. Bu ödüller ana ödül olan Ballon d’Or kadar önemli görünmese de kazanan futbolcular için zirveye giden yolda atılan bir adım olarak görülüyor. Özellikle “Yılın En İyi Genç Oyuncusu” ödülü tüm dünyanın merak ettiği kategorilerin başında geliyor.
Bugüne Kadar Ballon d’Or Ödülünü Kazanan Yıldızlar
Pek çoğumuzun yakından tanıdığı iki süper yıldız Lionel Messi ve Cristiano Ronaldo Ballon d’Or Ödülü’nün son yıllarına söz yerindeyse damga vurdular diyebiliriz. Lionel Messi toplamda kazandığı 7 Ballon d’Or Ödülü ile tüm zamanların zirvesinde yer alıyor. Aynı zamanda Leo Messi ardı ardına 4 ödül birden kazanan tek isim konumunda. Onu ezeli rakibi ve ebedi dostu Cristiano Ronaldo takip ediyor. Toplamda 5 Ballon d’Or Ödülü olan Portekizli yıldızın 18 kez de bu ödüle adaylığı bulunuyor. Ronaldo 18 kez aday olarak bu alanda rekorun sahibi pozisyonunu sürdürüyor.
Sonuncusu 2022 yılında düzenlenen Ballon d’Or Ödülü’nü Real Madrid ile efsane bir sezon geçiren Fransız golcü Karim Benzema kazandı. Bir önceki yıl yine Real Madrid’in maestrosu olan Luka Modric ödülü kazanmayı başarmıştı.
Bu saydığımız isimler dışında Ballon d’Or ödülün birden fazla kez kazanan çok önemli isimler de mevcut. Eski UEFA Başkanı ve Fransızların efsane oyuncusu Michel Platini ödülü üst üste 3 kez kazanarak öne çıkan isim oluyor. Platini ile birlikte ödülü 3 kez kazanan iki isim daha bulunuyor. Hollanda futbolunun mucidi ve efsanesi Johan Cruyff ve bir diğer büyük Hollandalı futbolcu Marco Van Basten Ballon d’Or Ödülü’nü üçer kez kazanmayı başardı.
“Alman Panzeri” Franz Beckenbauer, bir diğer Alman efsane Karl-Heinz Rummenigge, Real Madrid efsanesi Alfredo Di Stefano, İngiliz yıldız Kevin Keegan ve “Fenomen” Ronaldo ödülü 2 kez kazanan isimler olarak ön plana çıkıyorlar. Bu isimler dışında ödülü birden fazla kez kazanan futbolcu bulunmuyor.
Türk bir futbolcu ya da Türkiye’de forma giyerken bu ödülü kazanan bir futbolcu bulunmuyor. Ballon d’Or’a en çok yaklaşan Türk oyuncu Bayer Leverkusen forması giyerken mükemmel bir performans gösteren, milli futbolcu Yıldıray Baştürk 2002 Ballon d’Or Ödülü’nde 13 puan alarak 9. sırayı elde etmeyi başardı. Bu Türkiye adına elde edilen büyük derece olarak tarihe geçti.
2018’den bu yana düzenlenen Ballon d’Or Féminin Ödülü’nü 2021 ve 2022 yıllarında, Barcelona forması giyen Alexia Putellas kazandı. İlk ödül Lyon forması giyen Ada Hagerberg’e giderken, 2019’da ise kazanan Megan Rapione olmuştu.
